Rostkowski Ludwik (1894–1973), lekarz okulista, docent Akademii Medycznej w Łodzi. Ur. 29 VI w Moskwie, był synem Feliksa, generała armii rosyjskiej, i Emilii z Kaweckich.
Naukę w szkole średniej w Petersburgu R. ukończył w r. 1912 i t. r. rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Moskiewskiego. W czasie studiów był jednym z założycieli Związku Młodzieży Postępowej Niepodległościowej i wiceprezesem Bratniej Pomocy Wyższych Uczelni w Moskwie. W r. 1918 wyjechał do Krakowa i dalsze studia odbywał na UJ. W tym też czasie wstąpił do WP i następnie brał udział w wojnie polsko-radzieckiej. Dyplom doktora wszech nauk lekarskich uzyskał na UJ 22 VII 1922. W n. r. przeniósł się R. do Wilna, w l. 1924–5 pracował w Klinice Ocznej Uniw. Wil., a w l. 1925–6 jako asystent na oddziale dla dzieci jagliczych w tej klinice, i jednocześnie jako asystent wolontariusz Kliniki Dziecięcej Uniw. Wil. W r. 1926 R. wyjechał do Zakopanego, gdzie był asystentem wolontariuszem w szpitalu klimatycznym i lekarzem okulistą w Ubezpieczalni Społecznej. W r. 1927 powrócił do Wilna i kontynuował specjalizację w Klinice Ocznej Uniw. Wil., którą ukończył w r. 1930. Od tego czasu poświęcił się akcji zwalczania jaglicy na Wileńszczyźnie, zorganizował ruchome oddziały okulistyczne Polskiego Czerwonego Krzyża, zwane później czołówkami okulistycznymi, prowadzone przez Urząd Wojewódzki w Wilnie. Od r. 1934 został kierownikiem przychodni przeciwjagliczej.
Na podstawie wielkiego materiału klinicznego R. opracował nową metodę badania chorych podejrzanych o jaglicę, zaproponował nowe odwracadło powiek i nową metodę wygniatania ziarn jagliczych. Ustalił nową definicję «nieżytu grudkowego», opartą na nowej koncepcji ujmowania etiologii jaglicy. Teoria R-ego została przyjęta przez środowisko okulistyczne w Polsce i znalazła oddźwięk w zagranicznej literaturze naukowej (głównie francuskiej). R. ogłosił do r. 1946 19 prac na temat jaglicy, m. in. Wczesne rozpoznawanie jaglicy („Przegl. Trachomatologii” 1927), Odwracadło powiek w leczeniu jaglicy („Pol. Gaz. Lek.” 1934), Appréciations cliniques des granulations de la conjoctive („Revue du Trachome” 1935).
W r. 1935 R. rozpoczął pracę w Dep. Służby Zdrowia Min. Pracy i Opieki Społecznej w Warszawie i w l. 1936–9 kierował akcją przeciwjagliczą w całym państwie. Stworzył instrukcyjną kolumnę przeciwjagliczą, podlegały mu kursy przeciwjaglicze dla lekarzy. Objęcie stanowiska organizacyjno-administracyjnego zmieniło zainteresowania naukowe R-ego. Opracował wtedy statystykę jaglicy i niewidomych.
W kampanii wrześniowej R. brał udział jako lekarz wojskowy. W czasie okupacji niemieckiej był od połowy r. 1940 członkiem tajnego Komitetu Porozumiewawczego Lekarzy Demokratów i Socjalistów w Warszawie. W t. r. wspólnie z kolegami założył i następnie współredagował konspiracyjne pismo bez tytułu, zwane „Abecadłem Lekarskim”, które wychodziło do r. 1943. Od października 1943 do lipca 1944 R. kierował referatem pomocy lekarskiej w konspiracyjnej Radzie Pomocy Żydom. Również w swoim mieszkaniu przy ul. Senatorskiej 17 Rostkowscy przechowywali Żydów; ostrzeżeni, zdołali w lutym 1944 uniknąć aresztowania. R. pracował też (od r. 1943) w Miejskiej Pomocy Lekarskiej (kierownik referatu). W czasie powstania warszawskiego R. znajdował się w szpitalu Dzieciątka Jezus i stamtąd został ewakuowany.
Po wojnie, w r. 1945, R. objął stanowisko zastępcy szefa Resortu Służby Zdrowia Zarządu Miejskiego w Warszawie, następnie naczelnika Wydz. Jaglicy i Okulistyki Społecznej Min. Zdrowia. Zorganizował wówczas czołówki okulistyczne i przeszło 700 poradni przeciwjagliczych, szkolił kadry lekarskie w zwalczaniu jaglicy, okulistyce społecznej, prowadząc rocznie 6–10 kursów. Dzięki tej akcji do r. 1954 jaglica prawie zanikła (na początku było ok. 400 tys. chorych). W r. 1945 R. wszedł do Zarządu Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej, której był prezesem w r. 1947. Współorganizował, a później prowadził Klub Lekarzy przy Izbie Lekarskiej, został wybrany na sekretarza redakcji pisma „W Służbie Zdrowia”. W r. 1945 został członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, a w grudniu 1948 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W r. 1946 wybrany został do Zarządu Głównego Związku Pracowników Służby Zdrowia. Od t. r. był przewodniczącym Komisji Koordynacji Lecznictwa i Zapobiegania dla m. st. Warszawy. Pracował początkowo nadal w Miejskiej Pomocy Lekarskiej, a od r. 1947 w Ubezpieczalni Społecznej. Jako przedstawiciel Min. Zdrowia brał udział w międzynarodowych kongresach Ligi Przeciwjagliczej we Francji, Belgii, Austrii, Indiach i na Węgrzech.
W r. 1948 na XIX Zjeździe Okulistów Polskich R. przewodniczył sekcji i wygłosił referaty: Obecny stan zwalczania ślepoty w Polsce i Operacje przeciwjaglicze wg obserwacji Instrukcyjnej Kolumny Przeciwjagliczej. Nowy objaw rozpoznawczy jaglicy („Klinika Oczna” 1948); w drugim referacie wykazał, że ten objaw polega na układaniu się spojówki powieki dolnej w ostre fałdy przy pociąganiu powieki w dół i na bok. Po uzyskaniu habilitacji z okulistyki społecznej 15 XI 1950 w Akademii Medycznej w Łodzi, na podstawie monografii pt. Jaglica (W. 1947, 1952) prowadził tam R. wykłady z okulistyki społecznej do r. 1960. Ogłosił wiele prac popularnonaukowych. Najwięcej wydań (ośmiu) doczekała się broszura Jak Wojtek swoją rodzinę od jaglicy ratował (W. 1935–54). Powstał też (1948) film popularnonaukowy pt. „Wszyscy chcemy widzieć” (pierwotny tytuł „Jaglica”) wedle scenariusza R-ego i przy jego konsultacji. R. opublikował również artykuł Dzieje zwalczania jaglicy w Polsce („Postępy Okulistyki” 1957), którego przekład francuski pt. 30 ans de la lutte méthodique contre le trachome en Pologne ukazał się w „Revue Int. du Trachome” (1963).
W l. 1954–8 R. był przewodniczącym Komisji Okulistycznej Rady Naukowej przy ministrze zdrowia. Z jego inicjatywy powstała Sekcja Okulistyki Społecznej Polskiego Tow. Okulistycznego, której R. był przewodniczącym do końca życia, udzielał się także w Sekcji Higieny Wzroku Polskiego Tow. Higienicznego. W rezultacie tej pracy ogłosił artykuł Przyczyny ślepoty w Polsce na podstawie okulistycznych badań niewidomych („Zdrowie Publiczne” 1965). R. był członkiem honorowym Polskiego Tow. Okulistycznego i jego przedstawicielem w Międzynarodowej Lidze Przeciwjagliczej, członkiem Francuskiego Tow. Okulistycznego, członkiem honorowym Indyjskiego Tow. Okulistycznego, członkiem Komitetu Ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia. Był członkiem redakcji „Revue du Trachome” i w l. 1948–52 zastępcą redaktora „Kliniki Ocznej”. Współpracował także z Kosmetyczno-Lekarską Spółdzielnią «IZIS». Zmarł nagle 21 X 1973 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 143). Był odznaczony m. in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
R. był żonaty dwukrotnie: z Janiną Czystowską i od r. 1942 z Janiną z Lipińskich (ur. 1913), pielęgniarką; z pierwszego małżeństwa miał syna Ludwika, pseud. Lutek (1918–1951), który w latach wojny (ówcześnie student medycyny) był również zaangażowany w akcję pomocy Żydom, z drugiego małżeństwa miał syna Andrzeja (ur. 1947), inżyniera mechanika, i córkę Joannę (ur. 1948), biofizyka.
Almanach Lekarski 1932; Rocznik Lekarski RP na rok 1933/34, W. 1933; toż, W. 1936, 1938, 1948; Urzędowy Spis Lekarzy… w 1924/25, W. 1924; Urzędowy Spis Lekarzy, W. 1939; Woźniewski Z., Polski Almanach Medyczny na r. 1956, W. 1957; – Melanowski W.H., Rys dziejów okulistyki w Polsce, W. 1948 s. 59, 86; tenże, Wspomnienie pośmiertne, „Klinika Oczna” T. 44: 1974 nr 6 s. 639 (fot.); Prekerowa T., Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945, W. 1982 (fot. między t. 32 i 33); – Bartoszewski W., Lewinówna Z., Ten jest z ojczyzny mojej, Kr. 1969; – Nekrologi z r. 1973: „Służba Zdrowia” nr z 28 X, „Stolica” nr 48, „Tyg. Powsz.” nr z 16 XII, „Życie Warszawy” nr 254, 256, 260; – Gł. B. Lek.: Zbiory Specjalne; USC w W.: Akt zgonu; – Pol. W., Doc. dr med. Ludwik Rostkowski. Życiorys. Wspomnienie (mszp. w posiadaniu żony R-ego); [Rostkowski L.], Ocena własnej działalności (mszp. u autora); – Informacje żony, Janiny Rostkowskiej.
Jan W. Chojna